Mysteries opgelost: Kasteel Woerden en wat er gebeurde in de vergeetput

In de rubriek ‘Woerdense mysteries’ lossen we elke week een Woerdens raadsel op. Zoals het verhaal achter dat stenen mannetje langs de weg op de Europabaan. Voor het mysterie van deze week gingen we langs bij Het Kasteel. Want daar staat een put op het terras. En dat is niet zomaar een put, maar een vergeetput… 

Waterput, wensput, echoput… Allemaal putten waar je ongetwijfeld weleens van hebt gehoord en waar je je onmiddellijk iets bij voor kunt stellen. Maar een vergeetput, heb je daar weleens van gehoord? Dat bestaat dus ook. Sterker nog, we hebben er een in Woerden!

De Woerdense vergeetput, ook wel een oubliëtte genoemd, vind je bij Kasteel Woerden op het terras. Wat er van de buitenkant uitziet als een mooi, gemetseld ornament met deksel, is in werkelijkheid een plek met een duister verleden.

(Lees verder onder de foto)

Er is een tijd geweest dat Kasteel Woerden fungeerde als gevangenis. Al heel vroeger, in de 15e en 16e eeuw, zaten er mensen gevangen. Een van de bekendste gevangenen is de priester Jan de Bakker, die als ketter in het kasteel van Woerden gevangen werd gehouden. Zijn cel kun je zien als je dwaalt door het gangenstelsel van het Kasteel.

Mannen en vrouwen

In later tijden fungeerde het Kasteel opnieuw als gevang. In de tijd van Napoleon, van 1795 tot 1813. Toen was het een staatsgevangenis. Van 1830 tot 1860 was het kasteel een strafgevangenis voor ‘criminele manspersonen’.  En vervolgens tot 1872 alleen voor vrouwen onder gevangenisdirecteur Canneel.

Volgens de boeken werden op 15 juli 1861 maar liefst 213 gedetineerde vrouwen overgebracht uit Gouda, waar de gevangenis net was opgeheven. Zware criminelen? Mwa, valt best mee waarschijnlijk. Want 90% van de vrouwelijke gevangenen in die tijd, moest zitten voor diefstal.

Middeleeuws

Het is dan ook niet waarschijnlijk dat deze vrouwen kennis hebben gemaakt met de Vergeetput. Waarom niet? De Vergeetput, dat was een ondergrondse kerker of cel met maar één ingang, namelijk aan de bovenzijde, hoog boven de grond. Daar konden gevangenen ingegooid worden met maar één doel: ze vergeten.

De term Vergeetput komt uit de Middeleeuwen. En het was ook in die tijd, vertelt Rob Alkemade van het Woerdense streekarchief dat er gebruik van werd gemaakt. “In 1420 is er een aantal gevangenen in neergelaten”, weet hij.

“Maar”, vertelt Rob, “helaas is er verder maar heel weinig bekend over de vergeetput in het Woerdense Kasteel. Het zou zelfs nog kunnen, dat het niet eens een vergeetput is, maar een gevangenis, waaruit ontsnappen gewoon erg moeilijk was.”

Nooit alleen

Volgens een boekje van Stadsgids Gerrit van Oudenallen was ‘de vergeetput in’ een behoorlijk zware straf die vaak leidde tot de dood. Ofwel door honger, of door verwaarlozing. Of misschien draaiden gevangenen wel gewoon door daar in dit put. Hoe lang zou een persoon het volhouden zonder daglicht en frisse lucht en in zijn eentje? Alhoewel, alleen… De rat die komt kijken wie zijn rust verstoord tijdens het filmen en fotograferen voor dit artikel, is vast niet een verschijnsel van alleen deze tijd.

(Lees verder onder de foto)

Al sinds 1872 heeft Kasteel Woerden geen gevangenisfunctie meer, maar is het gewoon een toffe plek voor bijvoorbeeld feesten en partijen. Maar mocht je er toevallig eens zijn of langskomen, ga dan toch vooral eens kijken op het terras. Zo mooi als het er is en met prachtig uitzicht, zo treurig was het lot van hen die veroordeeld werden tot de Vergeetput. Een lot om – om het zo maar te zeggen – flink van in de put te raken.

Een video zien van de Vergeetput?