Mysterie opgelost: dit is waarom de Woerdense stadspoorten zijn gesloopt

Het is de trots van veel steden in Nederland:eeuwenoude stadspoorten die pronken als je een oude binnenstad binnenloopt. Wist je dat we in Woerden vroeger ook stadspoorten hadden? Er wordt verondersteld dat er vier poorten waren, waarvan er van eentje niet heel veel bekend is. Maar al die stadspoorten zijn tegen de grond gegaan. Hoe tof zou het zijn geweest als ze er nog zouden staan! Maar waarom zijn ze eigenlijk gesloopt?

De vier poorten hadden de namen: Utrechtsepoort (ook wel Hofpoort), Leidsepoort (ook wel Rietvelderpoort), Linschoterpoort (ook wel Goudse-, of Kromwijkerpoort) en de Geestdorperpoort. Opmerkelijk weetje: de Utrechtsepoort werd voor 752 gulden gesloopt en de Leidsepoort voor 650 gulden. De gemeente wilde er nog wel iets aan verdienen.

In 1371-1372 werden de poorten gebouwd samen met de omwalling van de stad en het aanleggen van een gracht. Hiermee werd de basis gelegd voor de stadsrechten die Woerden in 1372 kreeg.

De meest onbekende poort

Uit de namen van de poorten kun je al afleiden waar ze ongeveer hebben gestaan. Van de Geestdorperpoort is het minst bekend. De poort zou zo ongeveer aan het einde van de Hogewalstraat moeten hebben gestaan. Maar dat is niet helemaal zeker. Het vermoeden bestaat dat deze poort in de vijftiende eeuw al is gesloopt. Van de drie andere poorten is meer bekend, dus laten we daar op focussen voor het mysterie van de verdwenen stadspoorten in Woerden.

De Linschoterpoort

Ongeveer ter hoogte van het zuiden van de huidige Havenstraat stond de Linschoterpoort. Van de drie poorten was dit eerste die werd gesloopt. Aan het begin van de achttiende eeuw werden de vestingwerken van Woerden vernieuwd en uitgebreid.

Door de aanleg van de buitengracht, die we nu kennen als de Singel, was het niet meer mogelijk om van deze kant de stad in te gaan. Tja, dus de poort had totaal geen functie meer en stond in de weg volgens de archieven van RHC Rijnstreek en Lopikerwaard. In 1702 of ietsje later werd de stadspoort gesloopt. Maar hoe zit het met de andere twee poorten?

De Leidse,- en Utrechtsepoort

De andere twee poorten werden veel later gesloopt. Ze stonden allebei aan de kop van de huidige Voorstraat, één aan de kant van de Westdam en de andere aan de kant van de Oostdam. De Utrechtsepoort werd in 1460 vernieuwd en in 1777 helemaal vervangen door een eenvoudigere poort in de zogeheten classicistische stijl. De poort werd ook wel de Hofpoort genoemd, omdat dat deel van de Voorstraat toen bekend stond als de Hofstraat.

De Leidsepoort was de grootste van alle Woerdense stadspoorten. Deze poort werd ook wel de Rietvelderpoort genoemd, om het westelijke van de Voorstraat destijds de Rietvelderstraat heette. In 1547 werd de poort vernieuwd en in 1616 was er een grote verbouwing. Leuk weetje: in de Utrechtsepoort en Leidsepoort was een woning waar de portier woonde.

Rijk zei slopen, gemeente zei eerst nee

Na het ontstaan van de Nieuwe Hollands Waterlinie (Woerden viel onder de Oude Hollandse Waterlinie), was Woerden als vestingstad niet meer van militair belang. Het Rijk gaf de vestingwerken (inclusief de poorten) in 1827 terug aan de stad Woerden en het Rijk wilde graag dat de poorten niet meer gebruikt zouden worden of zelfs tegen de grond moesten gaan. Maar dat wilde het stadsbestuur toen nog niet. Woerden verdiende namelijk aardig wat geld, omdat er poortgeld werd gevraagd aan mensen die de stad in en uit wilden. Wel werd een torentje op de Leidsepoort gesloopt om onderhoud te besparen. Was dit al een voorbode?

Pijnlijke beslissing

Het moment brak aan dat ook de gemeente geen heil meer zag in de poorten. Hadden ze toen maar nagedacht over de historische waarde van de poorten, maar er ging in Woerden wel meer tegen de grond waarvan velen van ons nu denken: onwijs jammer!

In 1853 werd het betalen van poortgeld afgeschaft. De woningen in de poorten werden nog wel verhuurd, dus dat voorkwam dat de poorten meteen werden gesloopt. Dat heeft nog twintig jaar geduurd, voordat de gemeente een pijnlijke beslissing nam. Op 8 april 1873, iets meer dan 500 jaar nadat de eerste stadspoorten werden gebouwd, besloot de gemeenteraad om de poorten te laten slopen. Ze hadden er geen belang meer bij en het kostte waarschijnlijk te veel geld aan onderhoud.

Tekst gaat verder onder de foto.

Huilen

Wel wilde de gemeente destijds nog iets verdienen aan de sloop. Pas bij de tweede aanbesteding ging de gemeente akkoord met het bedrag voor de sloop van de Utrechtsepoort en Leidsepoort, 752 gulden en 650 gulden. In 1873 werden de poorten afgebroken. Nu zouden ze van onschatbare waarde zijn geweest, maar destijds kostten de poorten te veel geld en hadden ze geen functie meer. Op één van de oudste foto’s die gemaakt is in Woerden, kun je een glimp opvangen van de Leidsepoort, kijk maar op bovenstaande foto.

De poorten vandaag de dag

Van de Leidsepoort staat nog altijd een kunstwerk op ongeveer de plek waar de poort stond. Het paarse bouwwerk bij de Westdam moet de Leidsepoort van vroeger voorstellen. In het Stadsmuseum kun je nog een paar wapenstenen vinden van de Leidsepoort. De naam Hofpoort heeft nog lang bestaan als naam voor het Woerdense ziekenhuis dat nu St. Antonius heet. Nog een leuk weetje over de Hofpoort: In 1913 werd deze poort van bordkarton nagebouwd op de plek waar die ooit stond. Dit was tijdens de Onafhankelijkheidsfeesten.

Bron: RHC Rijnstreek en Lopikerwaard; stadspoorten

---

Dit vind je misschien ook wel interessant:

• Mysterie: kreeg deze straat zijn naam door een schrijffout in 1896?

  De binnenstad van Woerden heeft een rijke geschiedenis. Eén van de straten die al eeuwenlang bestaat is de huidige Havenstraat....

  

• Rebecca en Juerd vieren feest: ‘De Blauwe Meije bestaat tien jaar!’

• Deze twee foto’s zijn bijna 150 jaar oud en misschien wel de oudste van Woerden

• Mysterie: kwam de allereerste Vierdaagse in 1909 langs Woerden?

• Mysterie: de verdwenen molens die ooit in de binnenstad van Woerden stonden

• Wist je dat Woerden vroeger 4 stadspoorten had? Dit waren ze

• Mysterie: de vreemde nachtelijke vlucht van dit vliegtuigje over het Groene Hart

• Mysterie opgelost: dit is het oudste bedrijf dat in Woerden is opgericht en nog altijd actief is

• Mysterie opgelost: waarom Woerden er in een dag 8000 inwoners bij kreeg