Toen in: de watersnood van 1855 in Veenendaal

Op 5 maart 1855 brak de Grebbedijk door en stonden grote delen van de Gelderse Vallei onder water. Ook Veenendaal stond bijna volledig blank. We blikken terug op deze gebeurtenis die als de watersnood van 1855 de boeken in ging.

De schade die de watersnood aanrichtte was enorm. Alleen de Markt met de Oude Kerk en een paar hooggelegen delen rond de Nieuwe Molen en het Grote Veenlo (de Munnikenweg) stonden niet onder water. De ramp kostte elf mensen het leven, vele anderen werden opgevangen in de Utrechtse Geertekerk. Pas na twee maanden lag ’t Veen weer droog.

Noodklokken en kanonschoten

Het doorbreken van de Grebbedijk had te maken met een ijsdam in de Rijn. Deze ijsdam zorgde voor een verstopping, waardoor de Grebbedijk het uiteindelijk begaf. Enkele dagen voor de ramp viel de ijsdam al op. Zo werd iedereen in de Gelderse Vallei in de nacht van de ramp gewaarschuwd door het luiden van noodklokken en het afvuren van kanonschoten. De waarschuwing zorgde ervoor dat niet meer dan elf Veenendalers om het leven zijn gekomen.

Geld inzamelen

Koning Willem III bezocht Veenendaal een aantal dagen na de ramp. Hij tastte diep in de buidel voor het dorp en zorgde ervoor dat collectes en een inzameling van benodigde spullen werden gehouden. Ook was er een internationale hulpactie die 800.000 gulden opleverde. Al dit geld kon worden ingezet om het dorp langzaam weer op te bouwen.

Traumatische ervaring

De watersnood ging Veenendalers niet in de koude kleren zitten; het was een traumatische ervaring. Stadsgenoten stonden dan ook direct klaar in 1953 om slachtoffers op te vangen toen de dijken in Zeeland doorbraken. Zij wisten als geen ander wat voor een grote impact een overstroming kan hebben.

Lees verder onder de foto >

Monument op de Kerkewijk

Ter nagedachtenis van de ramp werd in 1955 een monument op de Kerkewijk onthuld. In de krant ‘De Tijd’ stond destijds het volgende erover: “Uit de burgerij van Veenendaal heeft zich een comité gevormd, dat zich ten doel stelt nabij het stationsplein een monument op te richten ter herinnering aan de watersnoodramp van 5 Maart 1855 en ter nagedachtenis aan de toen omgekomen burgers. Dit monument zal 5 Maart worden onthuld.”

In 2005, precies 150 jaar na de ramp, werd een nieuw monument op de Kerkewijk onthuld. Het watersnoodmonument is ongeveer 2,7 meter hoog en geeft weer hoe hoog het water destijds op die plek stond. Verder staan de namen van de elf slachtoffers op het monument. Zes van hen zonken op exact die plek in een aak (schip), de andere vijf overleden door het omslaan van een aak tijdens de evacuatie.