Mysterie opgelost: waarom Gilbert van Schoonbeke niet de stichter van Veenendaal is

Wie heeft Veenendaal gesticht? Gilbert van Schoonbeke, volgens heel veel Veenendalers én de graffiti-karikatuur van de Straatkapers. Maar is dat ook zo?

Gilbert van Schoonbeke is een Antwerpse ondernemer die zo’n vijfhonderd jaar geleden leefde. Hij had een dikke vinger in de pap in Antwerpen en omgeving. Zo maakte hij de nieuwe stadswallen en had hij nog meer bouwprojecten. Voor al die projecten had hij brandstof nodig: turf. Dat haalde hij uit de omgeving van Veenendaal. En dus, concluderen veel mensen, is deze rijke Antwerper de stichter van Veenendaal. Ons Veen is namelijk ooit begonnen als veenkolonie.

2300 uur onderzoek naar Gilbert

Klinkt logisch. Maar daar denkt de werkgroep Geschiedenis van de Stichting Gilbertjaar 2019 anders over. Zij hebben onderzoek gedaan naar Gilbert – meer dan 2300 uur – om antwoord te kunnen geven op deze twee vragen: was Gilbert de stichter van Veenendaal? En nam hij 300 Vlamingen mee om turf af te graven op de plek waar later Veenendaal is ontstaan? In beide gevallen was het antwoord: nee.

De werkgroep kwam er namelijk achter dat de veengronden van Gilbert helemaal niet op grondgebied van het Veenendaal van nu liggen. Gilbert bezat rond 1550 veengronden om af te laten graven, maar dat was net buiten Veenendaal. Zo liet hij van de rand van Veenendaal richting Amersfoort de Schoonebeeckse Grift graven, die hij naar zichzelf vernoemde.

‘Nooit een voet in Veenendaal gezet’

Gilbert probeerde wel zijn turf over ‘Veenendaals’ grondgebied naar Antwerpen te laten vervoeren. In Veenendaal was toen ook een andere veencompagnie actief. Uit die veenafgravingen is het dorp Veenendaal ontstaan dat in 1566 voor het eerst in een officiële akte werd genoemd. Gilbert zelf heeft waarschijnlijk nooit een voet in Veenendaal gezet, net als zijn Vlaamse arbeiders die naar Veenendaal gekomen zouden zijn om veen af te graven.

Themajaar in 2019

En zo vierden we in 2019 een themajaar voor een van de stichters van Veenendaal die waarschijnlijk nooit hier is geweest. Is dat erg? Nee hoor, vertelt voorzitter Saskia Koppert tegen De Gelderlander. De organisatie had het wel een beetje verwacht. “Gilbert is een symbool dat van toepassing is op het Veenendaal van vandaag. Het DNA van Gilbert, een ondernemer, dat zie je terug in de ondernemende mentaliteit van Veenendaal.”

We ❤ mysteries!

Je loopt door Veenendaal, ziet iets in het straatbeeld en denkt: waarom is dit zo? Herkenbaar? Wat vraag jij je altijd al af? Wij zoeken het graag voor je uit. Tip ons jouw mysterie!

Lees ook: