Binnenkijken bij bekende Utrechtse gebouwen: Landhuis Oud Amelisweerd

Je bent er vast wel eens langs gewandeld of hebt er in de zomer in het gras liggen luieren: Landhuis Oud Amelisweerd. Terwijl je met je ijsje in het gras voor het huis zit, kun je uren fantaseren over wat er van binnen allemaal wel niet afgespeeld heeft door de eeuwen heen. Wij mochten binnen een kijkje nemen en zochten het voor je uit.

Even terug in de tijd: halverwege de achttiende eeuw woonde Gerard Godard Taets van Amerongen met zijn familie in de Wittevrouwenstraat. In de jaren 1760 bouwde hij Landhuis Oud Amelisweerd en zou dit huis als zomerhuis gaan dienen. In de zomermaanden verbleef familie Taets van Amerongen in het landhuis en door middel van trekschuiten werd de inboedel van de Wittevrouwenstraat verhuisd naar Landhuis Oud Amelisweerd. Eenmaal aangekomen, genoot de familie van het buitenleven en ging het gezin varen over de Kromme Rijn of ontvingen ze vrienden in het landhuis.

Tijd ver vooruit

Een kleine eeuw later maakte Taets van Amerongen gebruik van het kleine buitenhuis dat er toentertijd stond. Dat huis verbouwde hij tot het grotere huis dat er vandaag de dag staat en liet hij – op basis van de vorige indeling en plattegrond – een nieuw huis bouwen. Taets van Amerongen was zijn tijd ver vooruit en bouwde het nieuwe huis in de Lodewijk de XVI-stijl. Denk daarbij aan een interieur waarin alles op elkaar afgestemd is, bijvoorbeeld door klassieke decoraties van rozetten op marmeren schouwen die vervolgens weer matchen met de ornamenten op het plafond. In dezelfde tijd dat Landhuis Oud Amelisweerd gebouwd werd, werden huizen in Utrecht namelijk nog in de Rococostijl (asymmetrisch interieur) gebouwd. 

Taets van Amerongen wilde in het nieuwe landhuis omringd worden door het buitenleven. Om het huis heen werd een park aangelegd en ook in het huis verbond men zich met de natuur. Dit zie je gelijk terug bij binnenkomst van het huis en zodra je de eerste kamer binnenstapt. Indrukwekkende behangsels van het buitenleven uit die tijd zijn zichtbaar. Ook zie je op de schilderingen mensen die in een bootje over een rivier varen en vanuit het bootje musiceren. Je ziet gelijk dat het behang een romantische weergave van het landleven uit die tijd is.

Kamers

Het landhuis is in ingedeeld in meerdere kamers, ook wel appartementen genoemd. In die tijd werden gasten ontvangen in de eerste kamer van het huis: de ontvangstsalon. Naarmate het avondprogramma vorderde, verplaatsen men zich door de kamers heen. Was je een belangrijke gast? Dan kwam je uiteindelijk in de laatste kamer van het huis terecht. Hoe verder je door het huis ging, hoe indrukwekkender en sierlijker het interieur werd. Denk aan verfijnde decoraties, grotere schouwen en bijzondere ameublementen.

Lees verder onder de foto >

Grote Salon

Eenmaal aangekomen in de Grote Salon van het huis, word je omringd door een imposant achttiende-eeuws, handgeschilderd behang afkomstig uit China. Lang werd gedacht dat dit behang het originele behang uit de bouwtijd van het huis was, maar door een restauratie in 2013/2014 kwam men erachter dat er iets schuil ging achter dit behang. Onder het Chinese behang bleken nog twee lagen behang te zitten. Wat helemaal opmerkelijk hieraan was, was dat de eerste laag onder het achttiende-eeuwse Chinese behang een veel nieuwer behang bleek te zijn. Tijdens de restauratie werd het achttiende-eeuwse behang  van de muren gehaald en kwam een blauwe behang naar voren. Daaronder zat nog een laag behang dat groen was.

Lees verder onder de foto >

Uiteindelijk bleek het groen geschilderde behang het originele te zijn dat na de bouw in de jaren 1760 aangebracht werd. Op de groene ondergrond zijn nog contouren te zien van schilderijen die aan de muur hingen. Hoe kan het dat onder een achttiende-eeuws behang een nieuwere laag zat dat ruim een eeuw later aangebracht was?

Koning Lodewijk Napoleon

Kunsthistoricus Sander Karst deed hier onderzoek naar en dook in het Koninklijk Huis Archief. Uit het onderzoek kwam naar voren dat het blauwe behang aangebracht was door een oud bewoner van het huis: namelijk Koning Lodewijk Napoleon, het jongere broertje van Keizer Napoleon.

Toen Lodewijk Napoleon in 1806 Koning van Holland werd – in opdracht van zijn broer – werd Nederland voor het eerst een monarchie. Lodewijk wilde van Utrecht de hoofdstad van het land maken en kocht in 1808 Nieuw- en Oud-Amelisweerd. In het Koninklijk Huis archief vond Sander een rekening voor het blauwe behang en kwam daarnaast in de bronnen een brief van Napoleon tegen: “Uit die brief is op te maken dat Lodewijk Napoleon graag de Grote Salon met een blauw behang wilde laten behangen”, vertelt Sander.

Waarschijnlijk is het Chinese achttiende-eeuwse behang later over het blauwe behang aangebracht toen het huis weer aan een nieuwe bewoner werd verkocht. Wie uiteindelijk het behang uit China naar het landhuis bracht, blijft een raadsel.

Tot 1989 werd het huis bewoond en mede daardoor is het interieur zo goed bewaard gebleven: het is een van de weinige huizen in Nederland waar je meerdere kamers met achttiende-eeuws behang kan vinden.

Lees verder onder de foto >

Toekomst

In het huis is enorm veel te ontdekken en dat is iets wat directeur Lotte Walrave (die haar werkdag begint met het openen van de 23 luiken van het huis) graag in stand wil houden. “Landhuis Oud Amelisweerd dient als een podium voor kunst, wetenschap en geschiedenis.”

Lees verder onder de foto >

“Je zou figuurlijk gezien het huis in drie delen kunnen opdelen: het verleden, het heden en de toekomst”, vertelt Lotte. “Het verleden vind je terug op de begane grond, waar de behangkamers de hoofdrol spelen en de zaalgidsen je alles kunnen vertellen over de verschillende bewoningsperiodes en het unieke Chinese behang. Op de eerste verdieping vind je exposities (in samenwerking met Centraal Museum) voor hedendaagse kunst van internationaal gerenommeerde kunstenaars. Deze exposities zijn Artist Driven: kunstenaars bepalen hoe ze hun werk in de ruimtes van het huis willen presenteren. Op zolder is alle ruimte voor vernieuwing, de zolder bouwt voort op de andere lagen en worden er lezingen, filmavonden of workshops geprogrammeerd.”

“Landhuis Oud Amelisweerd is een plek waar iedereen welkom is. Het is niet zo dat er één bepaalde expositie of tijdsperiode te zien is maar een plek waar verschillende interesses van bezoekers samenkomen. Er is altijd iets te zien en de exposities wisselen snel, dus laat je verrassen.”

Het landhuis heeft een rijke geschiedenis van gebeurtenissen en één ding is zeker: er zullen hier nog vele mooie dingen gebeuren. Vanaf 16 april opent Landhuis Oud Amelisweerd haar deuren. Op de site van het huis vind je wat er vanaf dan allemaal te doen is.