Zèède frêet op de Tilburgse Taol? Er komt een taolklas

Kan jij het Tilburgse dialect goed spreken en verstaan? Dat wil nog niet zeggen dat je het ook kan lezen en schrijven. Secretaris Theo van Iersel van Stichting Tilburgse Taol legt uit waarom ons schôone tòltje zo belangrijk is voor Tilburg.

Theo schrijft regelmatig columns in wijkkranten in het Tilburgse diejalèkt, zegt hij. “Dan hoor ik achteraf van mensen dat ze het twee keer moesten lezen. Dan is mijn advies: lees het hardop. Dan hoor je de klanken en begrijp je het.” Blijkbaar hebben Tilburgers die het dialect spreken dus moeite om diezelfde taal ook te lezen en te schrijven.

De bananenschil

Wat maakt het dan zo lastig? “Met accenten op de klinkers geven wij onze geschreven taal de verschillende klanken die we gebruiken,” aldus Theo. “We hebben een ‘eigen Groene Boekje‘ (woordenboek) waar we aan vasthouden.” De spelwijze van de klinkers is vaak het grootste struikelblok. “Bijvoorbeeld de ‘e’. Als je de korte e neemt, dan heb je een e met een zogeheten accent grave (‘è’), maar ook een stomme e (bijvoorbeeld in het woordje ‘ge’, de ‘e’ spreek je uit als ‘uh’).”

Tilburgs Dikteej

De zevendelige cursus wordt afgesloten met het Tilburgs Dikteej. En er ligt een grote uitdaging te wachten voor de nieuwe lichting deelnemers. Nog nooit is het dictee namelijk helemaal foutloos gemaakt. “Er zijn altijd wel kleine puntjes waar een foutje kan ontstaan,” zegt Theo. “Wat ook meespeelt is de voorlezer. Het maakt bij het dictee uit hoe de voorlezer woorden en klanken uitspreekt.”

In iedere wijk anders

Er is een verklaring waarom de voorlezer zo belangrijk is bij het dictee. “Overal in Tilburg spreken ze bepaalde klanken nét weer wat anders uit”, legt Theo uit. “Bijvoorbeeld bewoners van de wijk Broekhoven hebben weer net andere uitspraken en woordjes dan in Hasselt of ’t Goirke.”

Franse leenwoorden

Een ander kenmerk van de Tilburgse taol is ontstaan door de ligging van de stad. “In de tijd van Napoleon lag de taalgrens voor het Frans bij de rivieren”, volgens Theo. “Daardoor hebben we een aantal woorden die van het Frans afstammen. Zoals ‘affeseren’, wat zoiets als opschieten/haasten betekent. Een ‘affeseerplèngske’ is bij ons een step, een plankje waarmee je sneller kan gaan.”

Het belangrijkste is taalgevoel

Als het voor Tilburgers al pittig is om hun eigen taal te leren schrijven, is het dan voor niet-Tilburgers bijna onmogelijk? Theo vindt van niet. “Je moet taalgevoel hebben en iets met dialectklanken hebben. Dan is het best mogelijk het Tilburgs te leren.” De doelgroep van de taalklas zijn Tilburgers die zelf echt graag de taal correct willen leren schrijven.

Schrijfatelier

Een aantal enthousiaste deelnemers uit de voorgaande jaren zitten nu in het Schrijfatelier. Maandelijks komen ze hierbij samen om korte verhalen in het dialect te schrijven. Op allerlei verschillende manieren probeert Theo dus de Tilburgse taol te behouden. Want: “daor moeteme zèùneg op zèèn.”

Voor de spelling van het Tilburgse diejalèkt in dit artikel is deze column van Theo van Iersel geraadpleegd. Bron: Erfgoed Brabant.
Wil jij deelnemen aan de taolklas? Lees dan hier meer informatie.