Mysterie: dit is waarom op veel kerktorens in Tilburg een haan of kruis staat

Heb je weleens goed naar de Heuvelse Kerk gekeken? Helemaal op het topje kun je een kruis spotten, net zoals de Heikese Kerk. Maar op de Korvelse Kerk? Daar staat juist een haan bovenop toren! Waarom een haan, bol of kruis? Dat zochten wij uit. 

Niet alleen op deze Tilburgse kerken, ook andere religieuze gebouwen in onze stad – en in de rest van het land – zijn voorzien van een bol, haan of kruis bovenop de top. Hoewel Tilburg van oorsprong echt een katholieke stad is, zien we de symbolen vaker op protestantse kerken. Maar ook op de Hasseltse kapel staat een haan.

Eeuwenlang gebruik

De symbolen zijn eeuwenlang in gebruik, allereerst door heidenen. In de oudheid was het gebruikelijk om ze op torens, palen, kerstbomen en Meibomen te plaatsen. De reden? Als afweermiddel, om boze geesten weg te houden. Na de kerstening (een periode waarbij heidense volken zich massaal bekeerden tot het christendom) werd een aantal heidense symbolen geïntegreerd in de christelijke cultuur, inclusief christelijk sausje. Waaronder de bol, het kruis en de haan.

De haan

De drie symbolen hebben allemaal een eigen betekenis. We beginnen bij de makkelijkste: de haan. Beter bekend als de windhaan of weerhaan. Door de haan konden Tilburgers vroeger de windrichting aflezen.

Waarom een haan? Veel mensen denken dat de haan verwijst naar de nieuwe morgen, een nieuw begin. Maar dit is slechts een deel van de uitleg. De haan zou verwijzen naar de verloochening van Jezus door zijn discipel Petrus. Nadat Petrus tot drie keer toe Jezus verraadt, kraait een haan in het Bijbelverhaal. Doordat de haan op een hoog punt staat, waar iedereen hem kan zien, zou het mensen eraan moeten herinneren dat ze trouw moeten zijn aan het geloof. Een andere christelijke theorie is dat de haan mensen behoedt voor gevaar, net als God.

Het kruis

Terwijl het kruis vroeger een heidens symbool was, is het nu één van de bekendste christelijke symbolen. Het kruis staat symbool voor de kern van het christelijke evangelie: Jezus stierf aan het kruis en heeft daardoor de zonden van de mensen op zich genomen.

De bol

Last but not least: de bol. Dit symbool is ook van oorsprong een heidens symbool. Met de glans van de bol wilden heidenen kwade geesten verjagen. Vroeger dacht men namelijk dat geesten bang waren voor spiegels. Leuk feitje: met precies dezelfde intentie is de oorsprong van de kerstballen ontstaan.

Waarom dit heidense symbool overgenomen is, is niet helemaal duidelijk. Sommige christenen symboliseren de bol met een appel, die voor de zondeval staat. Het gaat dan om de appel die Adam en Eva aten in het paradijs, waardoor ze in zonden vervielen.

De volgorde

Soms zie je ook topjes van kerktorens waarop de bol, het kruis en de haan bovenop elkaar staan. Die volgorde is niet toevallig. De appel als zondeval, het kruis voor de verzoening van God via Jezus en de haan voor het nieuwe begin vormen samen de kern van de christelijke gedachte.

Spot de symbolen

Niet iedere kerktoren heeft een bol, kruis en haan op de top staan. Soms spot je juist iets heel anders. Zo ziet het gebouw van studentenkerk Marantha er op het eerste gezicht niet uit als een kerk. Het gebouw, ontworpen door Jos Bedeaux, heeft geen kerktoren. Voor je volgende wandeling door Tilburg: vergeet niet naar de symbolen te kijken als je wel een kerktoren tegenkomt.

Bron: Historiek, Stadsgids030