Dit was Zwart Jan, waar een hele straat naar vernoemd is

De Zwart Janstraat in het Oude Noorden is één van Rotterdams bekendste en langste winkelstraten. Het gezellige Noordplein, het hippe Zwaanshals en de populaire Zaagmolenkade liggen op een steenworp afstand. Maar wie was die Zwart(e) Jan eigenlijk?

Om dat uit te leggen, is een korte samenvatting van de Tachtigjarige Oorlog nodig. We beloven dat het een interessante geschiedenisles wordt!

Eigenwijze Rotterdammers

De Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648) kent vooral verhalen over steden als Leiden, Breda en Alkmaar. Maar ook in Rotterdam gebeurde er iets tijdens de de onafhankelijkheidsoorlog van de Nederlanden tegen de Spaanse overheersing.

Op 7 april 1572 arriveerde er een Spaans leger onder leiding van gouverneur Bossu, dat door Rotterdam richting Delfshaven wilde optrekken om daar de Geuzen te grazen te nemen. Dezelfde Geuzen die een week eerder op 1 april Den Briel hadden ingenomen. De eigenwijze Rotterdammers zagen dit helemaal niet zitten, bovendien was de dag erna een feestdag en iedereen wilde hier lekker van genieten (ja toch!). De Spanjaarden moest de nacht maar buiten de stadspoorten doorbrengen, terwijl de bevolking van Rotterdam nog een neut nam.

Lees verder onder de schets >

Oostpoort

De Spanjaarden (eigenlijk vooral huursoldaten uit Vlaanderen, Bourgondië, Duitsland en Italië) stonden op 8 april nog steeds buiten bij de Oostpoort. Deze stadspoort stond waar nu het Oostplein is. Terwijl de Rotterdamse bevolking een goed feestje aan het vieren was, probeerde het leger ’s nachts de poort te forceren, maar de dronken bevolking hield stand. Na lang overleg werd de volgende ochtend, op 9 april, besloten om het leger vreedzaam in kleine groepjes door de stad te laten trekken.

Swart Jan en burgemeester Roos

En daar ging het fout. In plaats van een klein groepje, stormde het hele Spaanse leger door de poort. Er vielen in de gevechten zo’n veertig doden en gewonden onder de Rotterdamse burgers. Onder de Rotterdammers die daarbij worden vermoord, bevonden zich de stadsbestuurder Jan Jacobsz, burgemeester Roos en de smid ‘Swart Jan’. Hij sneuvelde als eerste.

Jan zou volgens de verhalen een flinke kerel zijn geweest die vlakbij de Oostpoort zijn smederij had en de mensen van wapens voorzag. Hij had in ieder geval een belangrijk aandeel in het tegenhouden van de Spanjaarden in de dagen vóór 9 april. Waarschijnlijk werd hij ‘swart’ genoemd omdat hij onder de roetvegen zat. Of misschien had ‘ie wel een zwarte bos haar? We zullen het nooit weten. Wat we wel weten is dat hij voorop in de strijd ging, en zo dus ook een van de eerste slachtoffers was van de Spaanse terreur. Volgens de overlevering werd hij zelfs eigenhandig vermoord door gouverneur Bossu.

In 1887 werd de nieuw aangelegde straat naar de zwarte smid Jan vernoemd, die aansloot op een andere nieuwe straat: de Burgemeester Roosstraat.