Mysterie opgelost: dit is het verschil tussen een kerk, kathedraal en basiliek

Kerk

In Nijmegen staan natuurlijk de Dominicuskerk, de Petrus Canisiuskerk en de Stevenskerk. Hier komen gelovige Nijmegenaren samen om te bidden of om naar een dienst te luisteren. Het woord kerk komt van het Griekse kyriakè, dat ‘van de heer’ betekent.

Wist je trouwens dat er in Nederland in de loop van de geschiedenis zo’n 19.000 kerken zijn gebouwd? Daarvan staan er nog zo’n 6.900 in het land. Van die gebouwen zijn er nog ongeveer 4.000 in gebruik als kerk: 2.300 door de protestanten en 1.700 door de katholieken. Veel van die kerken hebben de status van een monument, zo ook de Titus Brandsma Gedachteniskerk.

Basiliek

Geen duizenden, geen honderden, maar 27 basilieken zijn er in Nederland te vinden. Nijmegen heeft geen basiliek.

De eerste kerk van Nederland die de titel basiliek kreeg, was de Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart in Sittard in 1883. De laatste keer dat een kerk tot basiliek werd omgedoopt was in 2018. Toen werd de Sint-Martinusbasiliek in Venlo door paus Franciscus verheven tot basiliek.

Een basiliek is in de Rooms-Katholieke Kerk een kerkgebouw met een bijzondere status. Alleen de paus bepaalt welke kerken basiliek mogen heten. Basilieken krijgen die eretitel omdat ze een belangrijke rol in de kerkgeschiedenis hebben gespeeld of het centrum vormen van bedevaarten. Vaak liggen er ook relikwieën van heiligen. Wereldwijd zijn er ongeveer 1.500 basilieken.

Kathedraal

Nederland telt zeven kathedralen, maar die staan niet in Nijmegen. Je vindt ze in Utrecht, Breda, Groningen, Haarlem, Den Bosch, Roermond en Rotterdam. De Sint-Janskathedraal in Den Bosch is de enige middeleeuwse kathedraal in Nederland die nog actief is. Het is meteen ook de grootste kathedraal van Nederland.

Maar wat is een kathedraal nou eigenlijk? Heel simpel: het is de belangrijkste kerk van een bisdom. Een bisdom is een afgebakend gebied waar een lokale bisschop het bestuur in handen heeft. Wanneer een kerk als kathedraal is gebouwd, zie je dat vaak door de grootse bouw en vele versieringen.

In sommige landen wordt het woord ‘dom’ gebruikt voor een kathedraal, denk maar aan de Keulse dom. Dit woord is via het Franse dôme afgeleid van het Latijnse domus, dat huis betekent in de zin van domus Dei: ‘huis van God’.

Dan zijn er ook nog twee steden die een kathedrale basiliek hebben. Welke dat zijn lees je op de volgende pagina.

Kathedrale basiliek

In Haarlem en Den Bosch staan de twee kathedrale basilieken van Nederland. Deze gebouwen zijn dus de belangrijkste kerken van het bisdom, in dit geval bisdom Haarlem-Amsterdam en Den Bosch. Daarnaast heeft het gebouw op een gegeven moment in de geschiedenis van een paus de eretitel basiliek gekregen. In Haarlem gebeurde dat in 1948 en in Den Bosch werd de kathedraal in 1929 tot basiliek verheven. Vandaar dat deze gebouwen kathedrale basilieken genoemd worden.

(Bronnen: nos, kro-ncrv, wikipedia, Trouw, wikipedia, kerknet.be)

Kapel

Nu alle ‘grote jongens’ zijn genoemd, is er nog één gebedshuis(je) over: de kapel. Kapellen ontstonden vanaf de zevende eeuw. Meestal zijn het kleine gebedshuizen. Ze hebben geen eigen pastoor of vast publiek. Een kapel kan ook vastzitten aan een kerk of klooster.

Wist je dat het woord kapel verwijst naar de mantel van Sint Maarten, de bisschop van Tours? Mantel is cappa in het Latijn en het verkleinwoord capella. De heilige gaf zijn halve mantel weg aan een arme en die mantel werd een relikwie. De ruimte waarin de mantel werd bewaard, nam de naam over. Zo is de naam kapel ontstaan.