Quiztime! Wat is het verhaal achter deze ‘Leidse’ uitdrukkingen?

1. Een huishouden van Jan Steen hebben

Wanneer iemand je vertelt dat je een huishouden van Jan Steen hebt, dan is dit niet per se een compliment. Maar waar komt deze uitdrukking vandaan?

A. Jan Steen was een bekende Leidse zwerver
B. Jan Steen was een bekende Leidse huisjesmelker
C. Jan Steen was een bekende Leidse kunstenaar

Het juiste antwoord is C!

Wanneer je zegt dat iemand een huishouden van Jan Steen heeft, bedoel je dat hij of zij rommelig is. Deze uitdrukking verwijst naar de Leidse kunstschilder Jan Steen (1626). Hij leefde in dezelfde tijd als Rembrandt en ging zelfs naar dezelfde Leidse school. Jan Steen richtte zich voornamelijk op het schilderen van drukke, chaotische en kleurrijke huishoudens. Lees hier meer over de oorsprong van dit gezegde.

2. Je ergens met een Jantje van Leiden vanaf maken

Nog zo’n bekende Jan: Jantje van Leiden. Ook deze uitdrukking vindt zijn oorsprong in de sleutelstad. Waar komt de oorsprong van dit gezegde vandaan?

A. Jantje van Leiden was een bekende oversteekplaats
B. Jan van Leiden was een bekende oplichter
C. De ‘Jan van Leiden’ was een goedkoop warenhuis

Antwoord B is juist!

Volgens verschillende bronnen was Jan van Leiden (1509) een Leidse kleermaker, herbergier en koopman. Wegens zijn gladde praatjes en slecht afgeleverde werk, kreeg hij al snel een negatieve reputatie. Je ergens met een jantje van leiden vanaf maken, betekent dus dat je ergens slecht je best op doet of ergens onderuit probeert te komen. Lees hier meer.

3. Leven in de brouwerij brengen

Het schijnt dat ook de uitdrukking ‘leven in de brouwerij brengen’ met Leiden te maken heeft. Namelijk met de eerder genoemde kunstenaar Jan Steen. Wat is het verhaal hierachter?

A. Jan Steen schilderde vaak brouwerijen
B. Jan Steen ligt begraven in een brouwerij
C. Jan Steen liet een aantal eenden los in zijn brouwerij

Het juiste antwoord is C!

Jan Steen had naast zijn werk als schilder ook een kleine bierbrouwerij in Delft. De legende gaat dat zijn vrouw zich beklaagde over het feit dat er te weinig in de brouwerij gebeurde en er meer ‘leven in de brouwerij’ moest komen. Jan Steen reageerde hierop door levende eenden in de brouwerij los te laten. Het hele verhaal rondom deze legende lees je hier.

4. Ladderzat zijn

Om even in het bierthema te blijven: de uitdrukking ‘ladderzat zijn’ komt waarschijnlijk ook uit de sleutelstad, namelijk uit het Leidse studentenleven. Waar komt de term vandaan?

A. Van een bekende hoogleraar die dronken van een ladder is gevallen
B. Dronken studenten werden op ladders naar huis gedragen
C. Meters bier werden op ladders overhandigd

Antwoord B is juist!

Het woord komt van studentenvereniging Minerva, waar studenten die teveel gedronken hadden op een ladder naar huis werden gedragen. Of dit de daadwerkelijke herkomst van het woord is, is niet helemaal duidelijk. Er zijn namelijk ook andere steden met elk hun eigen legende over de term. Toch zijn er bewijzen te vinden die de Leidse oorsprong bevestigen en zeg nu zelf: het is natuurlijk sowieso gewoon een goed verhaal! Hier lees je er meer over.

5. Een kiekje nemen

Leidse studenten zorgden ook voor het ontstaan van een andere term. Namelijk voor het woord ‘kiekje’. Waar komt deze term vandaan?

A. Van de Leidse fotograaf Israël Kiek
B. Van het woord ‘kicken’
C. Van het Leids dispuut Grogorium Kiekerus.

Antwoord A is juist!

Een kiekje nemen, oftewel een foto maken, verwijst naar de fotograaf Israël Kiek. Israël Kiek was in de 19e eeuw werkzaam als fotograaf in Leiden. Hij legde vooral studenten vast en moest vaak midden in de nacht naar feestjes reizen om daar groepsfoto’s te maken. Deze foto’s waren vaak bewogen en onscherp, maar desondanks zeer populair. Hieruit is het begrip ‘kiekje’ ontstaan. Naast Stadscafé van der Werff staat een standbeeld dat naar deze Israël Kiek verwijst.
Het complete verhaal lees je hier.

En, hoe heb je gescoord?

Wij zijn benieuwd: hoe goed kende jij de verhalen achter deze uitdrukkingen? Moet jouw kennis van Leiden nog wat bijgespijkerd worden? Deze artikelen helpen je daarbij: