Mysterie opgelost: hier komt de uitdrukking ‘onder de rook van Helmond’ vandaan

Ken je het gezegde ‘ik woon onder de rook van Helmond’? Wat betekent die uitspraak eigenlijk? En waar komt het vandaan?

Voor de oorsprong van deze uitspraak moeten we terug in de tijd én naar de andere kant van de wereld.

Betekenis gezegd

De meeste mensen kennen de uitspraak wel. Als je ‘onder de rook van Helmond woont’, wil dat zeggen dat je erg dicht in de buurt van Helmond woont. Zo kun je makkelijk uitleggen wat de geografische ligging is van jouw woonplaats. De uitdrukking is tot stand gekomen doordat er, normaal gesproken, in een stad meer rook is dan in een dorp.

Francois Valentijn

Maar wie heeft die uitspraak ooit verzonnen? En waar komt ‘ie vandaan? De oudste vermelding van deze uitdrukking staat in het Woordenboek der Nederlandsche Taal uit 1726. De Dordtse dominee en schrijver François Valentijn (Dordrecht,17 april 1666 – Den Haag, 6 augustus 1727) schreef het boekwerk Oud en Nieuw Oost-Indiën waar hij de uitdrukking gebruikte in de zin:

Het Eiland Onrust, drie mylen van Batavia gelegen, en aldus als onder den rook van deze stad,

Zo zie je maar dat een doodnormale uitdrukking een bijzondere oorsprong kan hebben.