Mysterie: waarom hebben sommige Groningse panden een versierde steen?

Tijdens een wandeling door Groningen heb je er misschien weleens een gespot: een versierde steen op de voorgevel van een pand. Tegenwoordig is het een mooie decoratie, maar vroeger had zo’n steen een belangrijke functie.

Deze versierde stenen worden gevelstenen genoemd. Over het algemeen zijn het kleine stenen met een reliëf, vaak met felle kleuren en een onder- of bovenschrift. Je vindt ze niet alleen in onze stad, maar in heel Nederland. En dan voornamelijk op oude panden. Af en toe is er een gevelsteen geplaatst op een nieuwer pand, bijvoorbeeld omdat het oorspronkelijke pand is gesloopt.

Gevelstenen in Groningen

In Groningen zijn verschillende gevelstenen te vinden. Je vindt ze op de Vismarkt, de Westerhaven en straatjes rondom het centrum, zoals de Muurstraat.

Voorloper van het huisnummer

Wat is het verhaal achter deze stenen? Ze hadden vroeger een belangrijke functie in onze gemeente: ze dienden als adressen. Onno Boers, gevelsteenspecialist en auteur van het boek De Gevelstenen van Amsterdam, schreef: “Men woonde in Het Swarte Schaap, in De Rode Leeuw, in Het Melkmeisje of in het huis ertegenover of ernaast.” De gevelsteen is dus de voorloper van het huisnummer. Daarnaast werden de stenen gezien als een soort reclameborden voor bedrijven. In het begin van de 19e eeuw werden straatnamen en huisnummers in Nederland ingevoerd, waardoor gevelstenen niet langer nodig waren.

Een verhaal

Op veel gevelstenen werden familienamen of beroepen uitgebeeld. Een tandarts had bijvoorbeeld een gevelsteen met daarop een kies en een schrijver een steen met een veer. Was er een concurrerende collega in de stad met vrijwel dezelfde steen? Dan voegde men gewoon iets toe, zoals een kroon. Andere stenen verwezen naar een familiewapen of een religieuze of politieke overtuiging van de bewoner. Achter iedere gevelsteen die je tegenkomt schuilt wel een verhaal.