Grote Gouwenaars: wie was Anna Barbara van Meerten-Schilperoort?

Door Kirsten Spooren 19 mei 2019

Er was eens een klein stadje dat groots was in heel veel dingen. Kaas bijvoorbeeld, om zo maar wat te noemen. Maar wist je dat we ook best veel beroemde inwoners hebben (gehad)? In deze rubriek belichtten we belangrijke Gouwenaars die iets betekend hebben voor de stad of de geschiedenis van Nederland. Dit keer duiken we in het leven van Anna Barbara van Meerten-Schilperoort: weldoenster, schrijfster en redacteur.

We horen je denken. Wie? Haar naam herken je misschien wel (we hebben immers een straat naar haar vernoemd), maar veel mensen weten niet wie of wat Anna Barbara was. En dat is best opmerkelijk. Anna Barbara van Meerten-Schilperoort is misschien wel dé belangrijkste vrouw uit de Goudse geschiedenis. Een vrouw ver haar tijd vooruit met een levensverhaal waar veel hedendaagse feministen wel een puntje aan kunnen zuigen.

Jeugd

Anna Barbara werd geboren in Voorburg op 3 januari 1778. Ze kwam uit een welvarende familie en veel rijke stinkerds uit die tijd hadden daar een buitenverblijf. Een goede opleiding kreeg ze niet. Zelf vertelde ze dat ze ‘oppervlakkig’ en ‘gebrekkig’ onderwijs kreeg, maar ze was wel leergierig en probeerde zichzelf zoveel mogelijk te ontwikkelen.

Op zestienjarige leeftijd trouwde Anna Barbara met de twaalf jaar oudere dominee Hendrik van Meerten. Samen verhuizen ze naar Wadenoijnen, een dorpje bij Tiel. Nog geen jaar later trok het Franse leger Nederland binnen en begon de Franse Tijd. Franse soldaten sloegen de inboedel van de pastorie waar het echtpaar woonde kort en klein. Niet lang daarna verhuisden ze naar Gouda.

Leven in Gouda

Toen het stel verhuisde was Anna Barbara net van haar eerste kindje bevallen. Er zouden nog vijf kinderen volgen. Ondanks haar latere vooruitstrevendheid op het gebied van vrouwenemancipatie, geloofde Anna Barbara wel heel erg in haar taak als huisvrouw en moeder. Ze wilde haar kinderen dan ook zelf opvoeden en onderwijzen. Als hulp bij deze opvoeding begon Anna Barbara boekjes te schrijven en haar kinderen lazen deze boekjes graag. Dit stimuleerde haar om meer te schrijven. Uiteindelijk gaf ze 115 boeken uit, van kinderboeken tot reisverhalen.

Terwijl Anna Barbara steeds meer ging schrijven, ging het met haar man juist minder goed. Tijdens de Franse Tijd was het moeilijk om als dominee aan de slag te gaan en het gezin kwam in financiële problemen. Om bij te kunnen springen haalde Anna Barbara haar onderwijsbevoegdheid en begon ze een dag- en kostschool voor meisjes. Samen met twee van haar dochters lukte het haar de meisjesschool tot een gerespecteerd onderwijsinstituut te laten uitgroeien, waar steeds zo’n twaalf meisjes in de kost waren.

Vrouwentijdschrift

Naast haar werk als onderwijzer en schrijfster, was Anna Barbara ook redacteur bij het vrouwentijdschrift Penélopé, wat gezien wordt als het eerste vrouwentijdschrift van Nederland. Hierin schrijft ze met name zedenprekerige teksten over het opvoeden van kinderen maar ook verhalen over de Bijbelse geschiedenis en toneelstukken.

Klinkt niet erg feministisch, maar toch heeft Anna Barbara hierin een belangrijke rol gespeeld door vrouwen te vragen bij te dragen aan het tijdschrift. Teksten van mannelijke lezers werd door de redactrice dan ook zonder pardon weggelegd. Zelf schreef ze bijvoorbeeld ook over seksualiteit, wat toen natuurlijk not done was.

Verbeteren van vrouwengevangenissen

Dat Anna Barbara niet kon stilzitten, is wel duidelijk. Toch heeft ze nog veel meer gedaan. Zo zette ze zich ook in voor betere leefomstandigheden van vrouwengevangenissen. Zo’n gevangenis hadden we ook in Gouda en dit was geen fijne plek (denk aan: mannelijke cipiers die vrouwen misbruikten, hygiëne, prostitutie en overbevolking). Barbara richtte het eerste damescomité op voor het bezoeken van vrouwelijke gevangenen.

Ze moedigde gedetineerden aan en las hen voor uit de Bijbel, maar dat niet alleen. Ze leerde veel gevangenen lezen en schonk aandacht aan de lichamelijke gezondheid van de vrouwen.

Al met al was Anna Barbara een interessante vrouw die veel voor de meisjes en vrouwen van Gouda heeft betekend. Over haar zijn dan ook talloze boeken, artikelen en werkstukken geschreven. Het boek ‘De kroon van Gouda’ van Jean-Philippe van der Zwaluw is één van de meest uitgebreide biografieën over Anna Barbara van Meerten-Schilperoort.

Lees ook…