Mysterie opgelost: wat betekent dit poortje aan de Jeruzalemstraat?

Iedereen die voor het eerst langs het Joods Poortje aan de Jeruzalemstraat loopt, vraagt het zich af: waarom staat er hier alleen een poortje? Behoort een poort niet ergens naar te leiden? En waar is de Joodse Begraafplaats gebleven?

Het Joods Poortje valt direct op door zijn bijzondere vorm. Het poortje loopt in een punt omhoog, als een driehoek. Aan de bovenkant is een afbeelding van de davidster aangebracht. Op de muur vind je een plaquette met een Hebreeuwse tekst: ‘Die geboren worden om te sterven, de doden herleven.’

Monument

Het poortje dient nu als monument en op 4 mei worden er hier bloemen gelegd om de Joodse slachtoffers te herdenken die tijdens de Tweede Wereldoorlog omgebracht zijn. Tijdens de oorlog kwamen veel gevluchte Joden naar Gouda. Rond 1940 hadden we een grote Joodse gemeenschap in onze stad. Van de Goudse Joden keerden slechts enkele uit de oorlog terug: meer dan 300 Gouwenaars kwamen om het leven.

Het monument werd op 4 mei 1980 onthuld op het Raoul Wallenbergplantsoen, aan de Jeruzalemstraat. Dit plantsoen is vernoemd naar de Zweedse diplomaat Wallenberg. Hij hielp in de Tweede Wereldoorlog veel Joden uit Hongarije te ontsnappen. Aan het einde van de oorlog werd Wallenberg gevangengenomen door Russische soldaten. Daarna is er nooit meer iets van hem vernomen.

Tekst gaat verder onder de foto.

Begraafplaats

Het Joods Poortje dient nu dus als monument, maar daarvoor was het poortje ooit de toegang tot de Joodse Begraafplaats in Gouda. Deze begraafplaats stond aan de Boelekade en dus niet op de plek waar het Joods Poortje nu staat. Deze begraafplaats werd in 1815 gebouwd en was circa 0,7 hectare groot. Aangrenzend stond er een mataheerhuisje, waar overledenen ritueel werden gewassen. In 1930 sloot de begraafplaats en werd er een nieuwe begraafplaats aan de Bloemendaalseweg in gebruik genomen.

Tekst gaat verder onder de foto.

De Joodse begraafplaats aan de Boelekade moest in 1976 geruimd worden vanwege de hoge waterstand. De stoffelijke resten zijn onder toezicht van een rabbijn overgebracht naar de Joodse begraafplaats in Wageningen. Daarna werd besloten om het poortje te behouden en te verplaatsen naar het Raoul Wallenbergplantsoen. Het poortje werd in 1980 onthuld door mevrouw S.R. Meijer-Teixeira de Mattos, voormalig directrice van het Joods Israëlisch Tehuis voor bejaarde mannen en vrouwen aan de Oosthaven 31. In april 1943 werden de directrice, alle bewoners en het personeel van hieruit in vrachtauto’s naar het station gebracht. Vanuit hier werden ze per trein vervoerd naar Westerbork, met als eindbestemming Auschwitz. Alleen mevrouw Meijer-Teixeira de Mattos overleefde de concentratiekampen.

Mysterie opgelost

Vraag jij je wel eens iets af over Gouda? Of heb je een mysterie die wij voor je moeten oplossen? Mail dan naar [email protected] en wij gaan het voor je proberen uit te zoeken! En heb je het mysterie van vorige week al gelezen?