Mysterie opgelost: waarom liggen er zwarte ronde stenen op de Lange Tiendeweg?

Soms ligt een mysterie letterlijk voor het oprapen. Oké, in dit geval niet letterlijk voor het oprapen, maar wel op de grond. Op de Lange Tiendeweg liggen meerdere zwarte ronde tegels. Op deze tegels zien we onder andere een soort krop sla. Rondom deze krop staan woorden, zoals paksoi. Terwijl andere tegels juist woorden hebben zoals vloeken en scheldwoorden. Maar wat heeft dat nu te maken met de Lange Tiendeweg? Dat hebben we uitgezocht.

De Tiendewegspoort is één van de vele toegangspoorten die Gouda heeft gehad. In totaal waren het er vijf. De overige vier zijn de Potterspoort, Kleiwegspoort, Waterpoort en Rotterdamse Poort. De laatste staat ook wel bekend als de Veerstalpoort. In 1843 zijn de eerste poorten verdwenen. Dit zijn de Kleiwegspoort en Potterspoort. Later verdwijnt de Rotterdamse Poort en in 1851 volgt de Waterpoort.

(Tekst gaat verder onder de foto)

De Tiendewegspoort is als laatste afgebroken in 1854 en is voor meerdere doeleinden gebruikt. Zo is de poort gebruikt voor de aanvoer van karnemelk voor de varkenshouderijen in de stad. Verder is het ook de plek waar mensen de stad in en uit kunnen gaan. Maar deze poort is ook gebruikt als gevangenis, vandaar ook wel de naam ‘Het Steen’. Toch heeft de Tiendewegspoort halverwege de 18e eeuw ook anders geheten. Men noemt het dan ook wel de Warmoespot. Pot, ook wel Poet, is een andere benaming voor gevangenis.

Criminelen vonnisboek

Alle delicten zijn vastgelegd in het criminelen vonnisboek. Zo kan je dus terugvinden waarvoor ze veroordeeld zijn. En dat is de eerste link met deze tegels. Schijnbaar zijn er mensen veroordeeld voor onder andere vloeken en schelden. Afhankelijk van het delict is ook de straf bepaald. Deze kan uiteenlopen van opsluiting voor enkele of meerdere dagen tot zelfs eeuwige verbanning.

(Tekst gaat verder onder de foto)

Om een voorbeeld te geven. Marrigje Taats is veertien jaar als ze twee appels uit een tuin opraapt in 1799. Ze is schuldig aan tuindiefstal en krijg hiervoor een ‘milde’ straf vanwege haar leeftijd. Zo moet ze drie dagen op brood en water leven in een castimentshuisje. Dit is een strafhuisje in de Tiendewegspoort. Daarnaast is ze verplicht om gevangenis- en gerechtskosten te betalen.

Een ander voorbeeld is de veroordeling van Jacob Jorisz. van 32 jaar. Hij is schuldig aan banbreuk. Dit houdt in dat hij al eerder verbannen is uit Gouda, maar toch teruggekomen is. Als gevolg krijgt hij een zwaardere straf. In een afgesloten kamer krijgt hij zweep- of stokslagen tot bloedens toe. Daarnaast moet hij voor zonsondergang de stad uit zijn en zal hij voor altijd verbannen zijn uit Gouda. Tenslotte is hij ook verplicht om gevangenis- en gerechtskosten te betalen.

(Tekst gaat verder onder de foto)

Warmoes

Maar wat hebben die koolsoorten en bladgroentes nou te maken met de oplossing? Eigenlijk alles volgens onze eigen citywatcher Karel Baarspul. Hij vertelt het volgende: “We weten dat de Tiendewegspoort als stadsgevangenis is gebruikt. En dat elke gevangene op droog brood en water leeft. Maar als je geluk hebt krijg je warmoes te eten. Warmoes is een soort van stamppot die gemaakt is van restjes bladgroentes. Maar warmoes is zelf ook een vergeten groente. Het is een snijbiet die qua smaak veel op spinazie lijkt. Zo is de Warmoesstraat in Amsterdam ook gekoppeld aan onder andere deze groente. Dit vanwege de zogenoemde warmoezerijen in die straat, oftewel de handel in groenten”.

(Tekst gaat verder onder de foto)

Maar wie heeft dit idee nu bedacht? Hier heeft hij de volgende uitleg voor: “De Lange Tiendeweg is rond 1990 heringericht, mede door het toevoegen van een zakpaal. Door de herinrichting kwam Gouda Vuurvast, tegenwoordig Gouda Refractoires, met het idee om symbolische tegels in de grond te leggen. Deze met teksten en figuren als herinnering aan de stadsgevangenis”. Alleen jammer dat de stenen er nu niet meer zo mooi bij liggen.