Mysterie: Waar heeft de Mallegatsluis zijn naam aan te danken?

Via de Turfsingel verbind de Mallegatsluis de Hollandse IJssel in het zuiden, en de Gouwe in het noorden. De Mallegatsluis is tot 1936 een van de drukste sluizen van Nederland geweest. Toen de Mallegatsluis alleen nog maar gebruikt werd voor pleziervaart en schepen die naar de Turfsingel moesten, is de sluis in 1941 door het Rijk overgedragen aan de Provincie. De sluis kent een zeer rijke geschiedenis. Maar waar komt de naam Mallegatsluis eigenlijk vandaan?

In 1398 lag er op de plek van de Mallegatsluis een schutsluis. Deze mocht eigenlijk alleen maar bij hoge uitzondering gebruikt worden. Schepen werden via de Havensluis dwars door de stad gevoerd. Dit was een veel langere route, maar het zorgde ervoor dat de winkels en bedrijven er extra opbrengsten aan overhielden. Het was dus economisch gezien erg slim om de Mallegatsluis dicht te houden.

Ontzet van Leiden

Op last van Prins Willem van Oranje werd er in 1576 een andere sluis gebouwd. Alleen oorlogsschepen, die te groot waren voor de Havensluis, mochten door de Statensluis. Prins Willem van Oranje had deze sluis laten maken omdat hij zich had geërgerd aan het oponthoud die zijn oorlogsschepen hadden ondervonden tijdens hun doorvaart door de stad. Hij meende dat het ontzet van Leiden hierdoor langer had geduurd dan noodzakelijk was.

Alleen tegen betaling

Nadat Gouda door Rotterdam en Amsterdam onder druk was gezet, kregen grote vrachtschepen wel toestemming om door de Mallegatsluis te varen. Op voorwaarde dat zij minstens drie dagen aan wal hadden gelegen. Ook moesten zij tegen betaling een consent op het stadhuis ophalen. Dit was een soort toestemmingsformulier.

Derde en vierde versie

In 1763 is er een derde sluis aangelegd. Een ophaalbruggetje boven de sluis vormde de verbinding van de ommuurde stad met het westelijke deel van Holland. Er kwam ook een sluiswachterswoning bij.

Tussen 1941 en 1943 is er een vierde versie van de sluis gekomen. De sluis is toen gerestaureerd en gemoderniseerd. De ophaalbrug werd o.a. vervangen voor een vaste brug omdat de huidige versie te zwak zou zijn voor het dragen van Duitse tanks. De oude ophaalbrug is naar de Wachtelstraat verhuist.

De naam Mallegatsluis

Maar waar komt de naam Mallegatsluis eigenlijk vandaan? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk op deze vraag. Vroeger moesten schippers erg lang wachten voor de sluizen in Gouda. Hier hebben Gouwenaars dan ook de naam ‘gapers’ waarschijnlijk aan te danken gehad. Het woord malle staat namelijk ook voor ‘tijd verbeuzelen’.

Maar een Mallegat is oorspronkelijk ook een kanaal waar wel in, maar niet doorheen gevaren mocht worden. Het is eigenlijk een doodlopend stuk water. Dit was natuurlijk het geval bij de Mallegatsluis doordat hij altijd dicht was.

Gastredacteur Merel

Mijn naam is Merel Jansen en ik ben 32 jaar geleden geboren in Gouda. Ik ontferm mij op dit moment als gastredacteur voor indebuurt Gouda over de rubriek ‘Mysteries.’ Ik vind dit heel erg spannend. Het is iedere week een uitdaging om toch een antwoord te vinden op een vraag. Ik vind het erg leuk om op deze manier mensen wat meer bewust te mogen maken van hun omgeving.

Het mysterie van vorige week al gelezen?