Mysterie opgelost: naar wie is het Büchnerpad vernoemd en waar is het gebleven?

Er zijn veel straten in Gouda die vernoemd zijn naar belangrijke personen. Denk bijvoorbeeld aan onze Burgemeester Martens en de Burgemeester Martenssingel. Maar er zijn er nog meer, zoals de Goudse stadsarts Büchner. Naar hem zijn de Büchnerweg en het Büchnerpad vernoemd. Echter is laatstgenoemde verdwenen en is alleen nog de Büchnerweg er. Zelfs op Google maps is het Büchnerpad niet vindbaar. Waar is deze gebleven? Dat hebben we uitgezocht.

Willem Frederik Büchner is, zoals de naam al doet vermoeden, geen Nederlander. Op 9 december 1780 ziet hij in de Duitse stad Reinheim het levenslicht. Hij volgt zijn vaders voetsporen door geneeskunde te gaan studeren in Würzburg en Leiden. Uiteindelijk promoveert hij in 1801 aan de universiteit van Würzburg. Hij is nu officieel medisch en chirurgisch doctor.

• 

• 

Door het overlijden van Hugo Verveer als Goudse stadsarts zoekt Gouda een nieuwe arts. Dit wordt Willem Frederik Büchner in 1802. Op dat moment is hij nog maar 21 jaar oud. Ruim twee jaar later trouwt hij met Elisabeth Polijn. Zij schenkt hem in totaal negen kinderen. Hiervan sterven er twee kinderen op jonge leeftijd. Toch schijnt er nog een tiende kind te zijn. Hij krijgt deze niet met zijn vrouw, maar met pijpmaakster Krijna van Reeuwijk.

Pokken epidemie

Als stadsarts krijgt hij de taak zich te ontfermen over de zieke armen. Wat hij tegenkomt in onze stad zorgt ervoor dat hij gelijk in actie komt. Zo spreekt hij zich uit over de slechte leefomstandigheden waarin de armen verkeren. Maar ook over de medische zorg zelf. Deze kan naar zijn inziens nog een stuk verbeterd worden. Dit komt al naar voren tijdens de pokkenepidemie.

In 1796 ontdekt Edward Jenner dat men geen pokken krijgt door een vaccinatie met het koepokvirus. Deze ontdekking maakt Büchner enthousiast, waardoor hij ook begint met inenten. Zo heeft hij tot 1820 ruim 2800 personen gevaccineerd. Mede hierdoor ontvangt hij een erepenning. Toch laat niet iedereen zich inenten. Als gevolg hiervan breekt er in 1831 toch een pokkenepidemie uit in Gouda. Deze houdt één jaar stand alvorens deze verdwijnt en nooit meer terugkomt. Tijdens dit jaar behandelt Büchner 311 patiënten, voornamelijk armen, waarvan er uiteindelijk 35 sterven.

Cholera epidemie

De cholera epidemie laat pas later zien met welke problemen Gouda kampt. In 1831 rukt de cholera op in Nederland en komt deze steeds dichterbij Gouda. Vanwege deze dreiging komt Büchner in 1832 direct in actie. Zo dringt hij bij het stadsbestuur aan om voorzorgsmaatregelen te nemen. Dit in de vorm van een apart cholerahospitaal. Datzelfde jaar nog raakt de eerste Gouwenaar besmet met cholera. Het betreft een vrouw die zwanger is van haar derde kind. Büchner doet er alles aan om haar te redden, maar dat mag niet baten. Ze overlijdt kort nadat ze haar kind baart in een bewusteloze toestand. Helaas overlijdt het kind bij de geboorte.

Gedurende de epidemie komen er steeds meer cholerapatiënten bij. Büchner adviseert iedereen die niet besmet is contact te vermijden met besmette mensen. Verder speelt hygiëne een grote rol. Zo adviseert hij het volgende: ‘Ben je in contact geweest met een besmet persoon, trek dan andere kleding aan. Was je lichaam met water en azijn, spoel je mond, neem een glas rode wijn en wandel in de buitenlucht met een sigaar of pijp.’ Eigenlijk dus een soort van ontsmetten van je eigen lichaam. Artsen en zorgpersoneel hebben nog andere extra regels die besmetting moeten voorkomen.

• 

• 

Toch ontkomen meerdere families niet aan de cholera. Hetzij een mildere variant, cholerine genoemd, maar wat toch gepaard gaat met onder andere hevig braken. Büchner hamert erop dat vooral hygiëne dus een grote rol speelt in het verspreiden van de ziekte. Het merendeel van de doden zijn armen en zij leven in slechte omstandigheden. Volgens Büchner moet de gemeente meer doen aan schone straten, helder drinkwater en een fatsoenlijke riolering. Toch werkt de gemeente niet mee en volgen er nog meerdere, maar korte cholera uitbraken. Pas ver na zijn overlijden komt daar verandering in. Helaas te laat voor Büchner, aangezien hij in 1855 sterft na een beroerte.

Verdwijning Büchnerpad

Door zijn bijdrage als stadsarts worden er onder andere straten naar hem vernoemd. Toch is het Büchnerpad inmiddels verdwenen. Waarom is deze nou verdwenen? Dat heeft allemaal te maken het huidige straatbeeld. Deze is door de jaren heen nogal veranderd. Het Büchnerpad is zelf in 1964 aangelegd, terwijl de naam al in 1961 bedacht is. Toch besluiten de burgemeester en wethouders eind november 1983 dat de naam gewijzigd wordt. Dit op aanraden van een zogenaamde straatnamencommissie. Het Büchnerpad is immers geen pad meer, maar een drukke weg geworden. En vandaar het advies om deze te veranderen in Büchnerweg. Deze officiële wijziging gaat in per 1 januari 1984.

• 

• 

Toch zijn de straatnaamborden niet gelijk vervangen. Is dit nalatigheid van de gemeente? Nee hoor, de oorzaak ligt bij het Gemeentelijk Administratie Kantoor (GAK). Hun pand staat aan het Büchnerpad. Wat is er dan zo bijzonder aan het GAK dat de straatnaamborden er nog hangen in 1984? Heel simpel, vanwege allerlei officiële papieren en briefpapier bij het GAK. Daar staat nog het Büchnerpad als adres op en het is natuurlijk zonde om dit weg te gooien. Heeft daardoor nog een maand of vier geduurd voordat de borden vervangen werden. Gelukkig gaat er tegenwoordig veel meer digitaal en kan je dit soort dingen sneller aanpassen.