Mysterie opgelost: is Gouderak ooit onderdeel van Gouda geweest?

Het antwoord op deze vraag is vrij simpel. Nee, Gouderak is nooit onderdeel van Gouda geweest. Althans niet als stadsdeel. Maar hoe dan wel? Wij zochten het voor je uit.

De naam Gouderak of Golderake wordt in 1274 voor het eerst in de boeken vermeld. Mogelijk bestond het zelfs al eerder (net als Gouda). De naam is afkomstig van de schippers die voeren op de Hollandse IJssel en daarbij spraken over het Goudsche Rak. Golde betekent simpel gezegd goud. Rake is een ander verhaal en stamt af van rak. Een rak is een recht stuk van een rivier tussen twee bochten, wat dus de plaats is waar Gouderak ontstaan is. De bebouwing ontstond vooral langs het water.

De ambachtsheerlijkheid Gouderak

Rond het jaar 1300 kwam Gouderak als ‘heerlijkheid’ in handen van de heren van Gouda, Jan van Beaumont en zijn latere kleinzoon, de graaf van Blois. Een heerlijkheid is een stuk grond (met alles wat daar op te vinden is) dat eigendom van een persoon of stad. Heerlijkheden werden vaak door steden aangekocht om zeggenschap te krijgen over het gebied, zonder dat het tot de stad behoorde. De eigenaar van een heerlijkheid had maar beperkte rechten of soms géén. Soms ging het puur om de invloed of om mogelijke schade op financieel of cultureel vlak te voorkomen. Het voornaamste recht van de heerlijkheid Gouderak was het uitoefenen van rechtspraak.

Gekocht door Gouda

In 1398 verliest Gouda de heerlijkheid Gouderak, mede doordat de Graaf van Blois kinderloos sterft. De heerlijkheid valt daardoor onder de Graaf van Holland. Pas in 1663 is Gouda in staat om weer ‘heer van Gouderak’ te worden, door de heerlijkheid te kopen voor 12000 gulden. Gouda blij! Door de aankoop kreeg Gouda het recht de schout, de schepenen en de secretaris te benoemen. Ook het starten van rechtszaken en het opstellen en innen van de belastingen kwam in Goudse handen.

Van heerlijkheid naar zelfstandige gemeente

Na de val van de Bataafse Republiek in 1795 werden alle heerlijkheden in Nederland opgeheven. In 1798 kwam er zelfs een speciale wet waarmee heerlijkheden werden afgeschaft. Zo ook de heerlijkheid Gouderak. Door de opheffing werd Gouderak (net als veel andere heerlijkheden) een zelfstandige gemeente. Tot 1 januari 1985 was Gouderak zelfstandig, waarna het door een gemeentelijke herinrichting onderdeel werd van de gemeente Ouderkerk. Op 1 januari 2015 ging de gemeente Ouderkerk op in de fusiegemeente Krimpenerwaard, zo ook Gouderak.

Het wapen van de gemeente

Het wapen van de gemeente Gouderak is vrij simpel. De blazoenering van het wapen luidde als volgt: “Van keel beladen met een zespuntige star van goud.” De heraldische kleuren zijn goud (geel) en keel (rood). Waarschijnlijk is het wapen afgeleid van het wapen van de stad Gouda. Het wapen was sinds 1816 in gebruik door de gemeente, maar nadat het onderdeel werd van Ouderkerk, kwam het in 1985 te vervallen.

[Bron: Erfgoed Krimpenerwaard, Historische vereniging Die Goude, Indekrimenerwaard.nl & gemeente Krimpenerwaard]