Mysterie opgelost: dit is waarom Croda in een woonwijk staat

23 januari 2021
Kirsten Spooren

De skyline van de binnenstad van Gouda wordt gedomineerd door de Sint Janskerk en de Gouwekerk, maar óók door de schoorstenen van Croda, een chemische fabriek aan de rand van de binnenstad. Deze fabriek bevindt zich midden in de woonwijk Korte Akkeren en na de brand van maandag 18 januari vragen veel Gouwenaars zich af waarom deze fabriek überhaupt hier staat. We gingen op onderzoek uit.

De schrik zit er goed in bij veel Gouwenaars. Maandag 18 januari brak er een grote brand uit in een opslagtank op het terrein van Croda. Ondanks dat de brand snel onder controle was, vragen veel bewoners zich nu af of zo’n fabriek wel in een woonwijk hoort. Want wat als het een keer écht goed misgaat? Inwoners van de wijk Korte Akkeren zijn daarom nu een petitie gestart.

Kaarsenfabriek

Veel Gouwenaars verwijzen nog naar de oude kaarsenfabriek wanneer ze het over Croda hebben, hoewel er al sinds 1983 geen kaars meer wordt gemaakt. Niet heel gek, want 130 jaar lang stond er op deze plek wél een kaarsenfabriek.

In 1853 werd de Stearine Kaarsenfabriek opgericht om fabrieksmatig kaarsen te gaan maken. Als locatie werd er gekozen voor een terrein net buiten de singels. Gouda was in die tijd echt een fabrieksstad en vooral langs de Vest en aan de Raam stonden veel industrieën. Het industrieterrein van Gouda lag dus voornamelijk binnen de singels.

Het zicht op de stearine kaarsenfabriek, 1897 © SAMH

Ontstaan Korte Akkeren

Door de komst van de grote kaarsenfabriek én de Koninklijke Goudsche Machinale Garenspinnerij in 1861 ontstond er veel werkgelegenheid en werd de vraag naar nieuwe woningen steeds groter. Daarom werd er in die periode begonnen aan de bouw van een nieuwe arbeiderswijk, genaamd Korte Akkeren.

Dat betekent niet dat er voor die tijd geen mensen in Korte Akkeren woonden, maar een officiële wijk was het nog niet. In de 15e-eeuw ontwikkelden zich buitenwijken buiten de stadsvesten, vooral buiten de Dijkspoort, aan weerszijden van de Schielands Hoge Zeedijk. Hier woonden vooral kooplieden en schippers.

Grote branden

De fabriek was er dus vóór de wijk Korte Akkeren gebouwd werd en zolang de fabriek al staat, vraagt men zich al af hoe veilig het is voor omwonenden. Want ook de productie van kaarsen bleek niet ongevaarlijk te zijn. In 1884 en 1936 braken er twee grote branden uit. Vooral die laatste had een verwoestend effect en de brand was tot aan Rotterdam te zien.

Video: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Public domain, via Wikimedia Commons

Overname Unichema en Croda

Desondanks ging de fabriek door met het maken van kaarsen, tot in 1981 de fabriek werd overgenomen door Unichema Chemie B.V. De kaarsenafdeling werd overgenomen door Bolsius in 1983 en verplaatste de productie naar Waddinxveen. Sindsdien worden er geen kaarsen meer gemaakt in Gouda.

In 2006 nam het Engelse bedrijf Croda de fabriek over en worden er oleochemische producten geproduceerd. Dit miljoenenbedrijf heeft zijn hoofdkantoor in Engeland en fabrieken over de hele wereld. De Croda-locatie in Gouda is de grootste fabriek van Croda International.

Kritiek

Na de brand van 18 januari 2021 laaide de onrust over deze fabriek weer op. Hoe veilig is het om zo’n fabriek midden in een woonwijk te hebben? Het is niet de eerste keer dat Croda in opspraak is. Het kostte de gemeente ruim 18 jaar om een bestemmingsplan te maken dat bij de rechter stand hield. In 2012 kaartte de SP de veiligheid van de fabriek nogmaals aan en vroegen een milieudeskundige om naar de vergunning te kijken. Deze concludeerde dat er vergunning voldoet aan de gestelde eisen. Hij gaf ook aan, dat als er echt gevaar zou dreigen, de locatie van de loods niet uitmaakt; zeker niet omdat de wind meestal vanuit het zuidwesten komt.

Burgemeester Pieter Verhoeve geeft aan dat het aan de politiek is. Lenny Roelofs (SP) wil de discussie graag voeren. “Het gevoel van mensen, van: ‘Hoort dit bedrijf niet op de Maasvlakte?’ moeten we heel serieus nemen. Want Croda zit op een ongelukkige plek, om het voorzichtig uit te drukken”, zegt ze tegen het AD.

Huibert van Rossum (CDA) werkt voor Havenbedrijf Rotterdam en zegt goed te snappen dat mensen direct de link leggen tussen chemie en ontploffingsgevaar. “‘Moerdijk’, die gevoelens heeft iedereen. Maar Croda zorgt voor werkgelegenheid. De stap om een bedrijf uit te plaatsen is een heel radicale. Daarmee zouden we tussenstappen overslaan.” Wel of geen Croda meer in Gouda is iets voor later, vindt ook Mohammed Mohandis (PvdA). “Die discussie moeten we nuchter voeren. De veiligheid staat voorop, maar veel Gouwenaars verdienen er hun brood. De wijken zijn om Croda heen gebouwd.”