Mysterie opgelost: hierom blazen we in de winter op de midwinterhoorn

Je hebt vast wel eens een midwinterhoorn gehoord. Dit instrument hoort bij de periode rond kerst. In Twente is het een doodzonde als je in de rest van het jaar op dit houten blaasinstrument speelt.

Het is een wintertraditie, want de hoorn wordt vanaf de eerste zondag van Advent geblazen (anbloazen) om de komst van het kerstkind aan te kondigen. Met Driekoningen, 6 januari, worden de houten hoorns weer opgeborgen (afbloazen). Je hoort het instrument vaak bij kerstmarkten, wandelingen en kerkdiensten.

Wat is een midwinterhoorn?

De midwinterhoorn is een lichtgebogen houten hoorn met een lengte tussen de 120 en 150 centimeter. De hoorn wordt meestal gemaakt van een berk, els of wilg. De hoorns worden ofwel aan elkaar gelijmd (droge hoorn) of in water gehangen, zodat de naden hermetisch worden afgesloten (natte hoorn). Aan de hoorn is een uitneembaar mondstuk bevestigd, de hap, dat gemaakt wordt van vlierhout.

Zes natuurtonen blazen

Hoewel de midwinterhoorn erg lang is, komen er maar een paar klanken uit. Je kunt er zes natuurtonen op blazen. Omdat de hoorns niet te stemmen zijn, kun je niet met anderen samenspelen. Een midwinterhoorn wordt dan ook altijd solo geblazen.

Het geluid is een klagende, weemoedige klank die wel vijf tot acht kilometer ver te horen is. Voor de melodie is een standaard, die in Twente n oaldn roop genoemd wordt. Meestal wordt in de schemering geblazen en dat draagt bij aan de mystieke sfeer die bij de midwinterhoorn hoort.

Geschiedenis midwinterhoorn

De herkomst van het midwinterhoornblazen is onduidelijk. Vroeger gebruikten boeren hoorns om elkaar over lange afstanden boodschappen en signalen door te kunnen geven, ook in het oosten van Nederland. Door het wegvallen van de functie van de midwinterhoorn werd het blazen bedreigd, maar toch is besloten om in de midwinterperiode te blijven blazen.

Na de Tweede Wereldoorlog werd in het oude gebruik nieuw leven geblazen. In 1949 werd voor het eerst in georganiseerd verband op de midwinterhoorn gespeeld in Twente. In het jaar 1953 werd voor het eerst een concours opgezet door schoolmeester Toon Borghuis uit Oldenzaal, architect Jan Jans uit Almelo en kastelein Jan Racer Palthe uit Volthe.

Immaterieel cultureel erfgoed

Het blazen op de midwinterhoorn in Gelderland en Overijssel is sinds december 2013 erkend als nationaal erkende volkscultuur. De traditie staat op de lijst van Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed.

Informatie afkomstig van immaterieelerfgoed.nl, Wikipedia en uit tijdschrift Twente Toen en Nu, deel 8.