Soldaten voor de bakker en flinke rellen: hongerige Delftenaren maakten het bont in de 19e eeuw
Tegenwoordig mekkeren we er op social media op los als iets te duur is. Maar vroeger ging dat wel anders: boze burgers gingen de straat op omdat ze honger hadden en het eten te duur was. In september 1845 waren er in Delft zulke rellen. Daarbij sneuvelden heel wat ruiten en kwam het leger er aan te pas komen om de orde te herstellen.
Het aardappeloproer in Delft kwam niet totaal onverwacht. Eerder die maand waren er in Den Haag en Leiden ook al ongeregeldheden. Door een ziekte was de aardappeloogst in Europa mislukt. Hierdoor werden aardappels, graan en andere etenswaren een stuk duurder. In augustus steeg de prijs van een mud aardappelen (ongeveer 70 kilo) van 2,70 gulden naar 5,50 gulden. Bovendien bepaalden de burgemeester en wethouders dat brood en andere graanproducten duurder mochten worden. Dit was onverstandig, want voor veel arme Delftenaren werd eten hierdoor onbetaalbaar.
De rellen
In de dagen voor de rellen hing er een gespannen sfeer in de stad. Bakkers- en kruidenierswinkels werden bewaakt door soldaten, zodat niemand eten kon stelen. Op 22 september kondigde het gemeentebestuur aan dat roggebrood nog eens 1 cent duurder werd. Dit was het goedkoopste brood, dat vooral armen aten. Diezelfde avond nog gingen boze Delftenaren de straat op. Een grote groep van vooral jongens en vrouwen belaagden bakkerijen en kruidenierswinkels. Ruiten sneuvelden en bij sommige winkels plunderde de boze menigte de winkelvoorraad. Later moesten ook het huis van de burgemeester en een kantoor van de belastingdienst er aan geloven.
Om de orde te herstellen deden de burgemeester en de commissaris van politie een beroep op het leger. Dit was niet zo verrassend, want Delft had op dat moment maar vier eigen politieagenten. Een eenheid grenadiers gesteund door soldaten te paard trokken door de stad om de rust te herstellen. Acht van de relschoppers werden opgepakt en moesten later voor de rechter verschijnen.
De rechtszaak
Ruim een jaar later was de rechtszaak. Hier kwamen veel opvallende details over de rellen naar buiten. Eén kruidenier vertelde dat een sleutel van zijn winkel tijdens de rellen was gestolen. Later was een jongeman bij hem langsgekomen om de sleutel terug te geven in ruil voor geld en eten. De verdachten die waren opgepakt werden veroordeeld tot stevige gevangenisstraffen en geldboetes.
Direct na de rellen had het gemeentebestuur de prijsverhoging van brood teruggedraaid. Bovendien ging de armenkeuken, waar arme Delftenaren in de winter een kop soep konden krijgen, eerder open. Zo werd eten het eten in Delft weer iets betaalbaarder.
Bron: Delfia Batavorum
