Mysterie opgelost: dit is waarom het cijfer 4 op kerkklokken verkeerd geschreven is

Heb je wel eens goed gekeken naar de klokken van kerktorens? De oplettende kijker ziet dan dat het cijfer vier verkeerd geschreven is. Waarom is dat?

De cijfers op de klokken van kerktorens zijn vaak geschreven als Romeinse cijfers. Dat betekent dat het cijfer vier officieel geschreven hoort te worden als IV. Maar op de klok zie je toch echt IIII staan, zo ook op die van de Peperbus.

Vier verklaringen

Wat blijkt? Er zijn meerdere verklaringen voor de vier I’s:

• Het was goedkoper om vier keer een I te laten maken. Voor een klok heb je dan nodig: twintig keer I, vier keer V en vier keer X. Dat was met een mal goedkoper te smelten dan als er een oneven aantal gemaakt moest worden;
• Als je snel moet lezen, is IIII makkelijker leesbaar dan IV. Een ondersteboven IV lijkt namelijk heel erg op VI; het getal voor zes;
• Esthetische redenen: het is mooier om de wijzerplaat te verdelen in drie gelijke delen: de uren een tot en met vier zijn allemaal I’s, de uren vijf tot en met acht bevat de V’s en de uren negen tot en met twaalf hebben de X’s.
• De oude Romeinen gebruikten de aanduiding IV liever niet, omdat ze de beginletters van de naam van de Romeinse oppergod IVPITER vormden.

Check je horloge

Op een klok is het niet ongebruikelijk dat het cijfer vier in Romeinse tekens als IIII geschreven wordt. Heb je een horloge met Romeinse cijfers? Dan zou het goed kunnen dat ook jouw wijzerplaat een IIII toont. Ook klokken op monumenten hebben meestal een IIII staan in plaats van IV.

(Tekst loopt verder onder de foto)

Getallen op de klok

Niet elke kerkklok heeft Romeinse cijfers: sommige varianten hebben alleen streepjes op de plaats van de hele uren, andere hebben de getallen die we in het dagelijks leven gebruiken. Op de kerkklok van de Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdeskerk vind je de getallen 1 tot en met 12.