Dit is waarom de 4 op de Onze Lieve Vrouwetoren verkeerd geschreven is

Kijk eens goed naar de klok op de Onze Lieve Vrouwetoren. Waarschijnlijk is het je nog niet eerder opgevallen, maar het cijfer vier is verkeerd geschreven. Er staat namelijk ‘IIII’ in plaats van ‘IV’. Valt dit onder de categorie tikfoutje, of wisten de Nederlanders niet beter? We zochten het voor je uit!

Niet alleen de Onze Lieve Vrouwetoren

Ook het gebouw aan de Havik (waar nu Galerie 1664 in zit) en de Sint Joriskerk hebben het Romeinse cijfer voor ‘4’ op de gevel staan, maar op een andere manier geschreven dan wij inmiddels gewend zijn. Sterker nog, als je naar je horloge kijkt, is het goed mogelijk dat er een ‘IIII’ in plaats van een ‘IV’ staat.

De tekst loopt door onder de afbeelding

IIII of IV?

Het is inmiddels een soort traditie van klokmakers om ‘IIII’ in plaats van ‘IV’ te gebruiken, ondanks dat we tegenwoordig op de basisschool leren dat het ‘IV’ moet zijn. Maar waarom deden ze dit vroeger dan?

• Een verklaring is dat het goedkoper was om vier keer een ‘I’ te laten maken. Voor een klok heb je dan nodig: twintig keer ‘I’, vier keer ‘V’ en vier keer ‘X’. Dat was met een mal goedkoper te smelten dan als er een oneven aantal gemaakt moest worden.
• Een andere verklaring die vaker wordt gegeven, is dat het makkelijker is om ‘IIII’ te lezen dan ‘IV’, omdat ‘IV’ ondersteboven heel erg lijkt op ‘VI’, het getal voor zes.
• Door ‘IIII’ te gebruiken kan de klok in drieën worden verdeeld. De uren een tot en met vier zijn allemaal I’s, de uren vijf tot en met acht bevatten de V’s en de uren negen tot en met twaalf hebben de X’s.
• Een laatste verklaring komt vanuit de oude Romeinen die de aanduiding ‘IV’ liever niet gebruikten. Dit waren namelijk de beginletters van een Romeinse oppergod IVPITER (Jupiter).

We vroegen aan Inge Vos van de Amersfoortse Gidsen wat zij van de mysterieuze IIII op onze iconische Onze Lieve Vrouwetoren weet: “Het hoort natuurlijk een IV te zijn, maar daar waren de Amersfoorters zich niet van bewust. Je moet wel weten hoe je dan de klok moet lezen. Plussen en minnen, of gewoon vier keer de I, het komt eigenlijk op hetzelfde neer. Je kan dus zeggen dat dit simpelweg oude spelling is.”