Dit is waarom je er niet aan mag likken en meer weetjes over het rode stempotlood

Waarom is het potlood rood?

Vanwege het grote contrast met de zwarte letters en het witte papier. Dat maakt het tellen van de stemmen eenvoudiger.

Tot honderd jaar geleden werd er met zwart potlood gestemd. Dat was nooit een probleem. Vanwege het districtenstelsel telde het stembiljet maar een handjevol kandidaten. Door het afschaffen van dat stelsel werden dat er in 1918 honderden. De stembureaus hadden ineens grote moeite om snel te zien op welke kandidaat was gestemd dus was het gebruik van een kleur wel handig. In 1922 is de wet veranderd en is er vastgelegd dat er voortaan met de kleur rood gestemd moet worden in een stemhokje.

Altijd rood?

In het stemhokje is het gebruik van rood, om het witte vakje mee te vullen, verplicht. Een kiezer mag in een toegezonden stembiljet per post de witte stip kleuren met rood, blauw, zwart of groen.

Moet het een potlood zijn?

De Kieswet zegt niets over waarmee moet worden gestemd. Het Kiesbesluit, waarin praktische zaken rond de verkiezingen worden geregeld, schrijft alleen voor dat er in elk stemhokje ‘rood schrijfmateriaal’ is.

De reden is dat wie per post stemt, ook niet kan worden verplicht een potlood te gebruiken. Het voorschrift om op het stembureau wel met een potlood te stemmen, is daarom in de jaren tachtig formeel geschrapt. In de praktijk hanteren vrijwel alle gemeenten toch het potlood.

Mag je je eigen potlood meenemen?

Een uitgebrachte stem is volgens de Kieswet geldig als de kiezer een wit stemvakje geheel of gedeeltelijk rood heeft gemaakt. Waarmee dat moet gebeuren, is nergens vastgelegd. Wie met een eigen potlood, balpen, vulpen, kleurkrijt, marker of desnoods nagellak of lippenstift het vakje rood kleurt, heeft dus in principe geldig gestemd. Maar waarom het risico nemen? Er ligt immers een potlood klaar.

Waar komen de potloden vandaan?

Dé leverancier bij uitstek is Bruynzeel, dat sinds 1948 potloden maakt en sinds de jaren zestig gevestigd is in Bergen op Zoom. Het pand bevindt zich vlak bij Philip Morris, pal naast de A4, aan – jawel – de Potlodenlaan.

Bruynzeel is sinds een half jaar onderdeel van Royal Talens in Apeldoorn. De potloden worden niet meer in eigen land vervaardigd, zegt ‘international brand manager’ Babette Weijers. ,,De productie vindt op diverse plekken buiten Nederland plaats. Maar handelingen zoals stempelen en punten worden in Bergen op Zoom gedaan. Daar staat ook ons distributiecentrum.”

Wat als de punt afbreekt?

Dat gebeurt over het algemeen niet vanwege de juiste sterkte. En anders ligt er wel een nieuw potlood voor je klaar. Puntenslijpen zal vanwege de coronamaatregelen niet kunnen (tenzij je ook de puntenslijper mag houden 🙂

Mag je eraan likken of erop kauwen?

Dat was ooit een gewoonte om beter te kunnen schrijven, maar met het huidige materiaal nutteloos. Vroeger hingen er bordjes ‘Potlood niet bevochtigen’ in de stemhokjes. Die dienden als waarschuwing in een tijd dat potloden nog de giftige stof aniline bevatte. Het grafietpotlood kent dat risico niet meer. Ondanks dat er geen gevaar is, is het natuurlijk niet heel erg hygiënisch voor de volgende stemmer. Én je weet niet wie het potlood in z’n mond heeft gehad voordat jij je stem uitbrengt.